Η ομαδική θεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που έχει αποδειχτεί εξίσου ή περισσότερο αποτελεσματική από την ατομική ψυχοθεραπεία για μια σειρά ψυχολογικών δυσκολιών και βασίζεται στη δυναμική που μπορεί να δημιουργηθεί από τη συνύπαρξη και αλληλεπίδραση κάποιων ανθρώπων που βρίσκονται μέσα σε αυτήν. Η ομαδική θεραπεία είναι μια σύνθετη και πολυεπίπεδη εμπειρία που απαιτεί το συντονισμό έμπειρων θεραπευτών, με στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους να βρουν τρόπους να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους και τις συναισθηματικές τους δυσκολίες. Η θεραπευτική ομάδα δεν είναι απλά ένα σύνολο ανθρώπων, αλλά ένας μικρόκοσμος στον οποίο το κάθε μέλος έχει την ευκαιρία να ξεδιπλώσει τον πραγματικό του εαυτό και να βιώσει διορθωτικές εμπειρίες. Η σύνθεση της ομάδας γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό θεραπευτικό αποτέλεσμα για το κάθε μέλος ξεχωριστά, αλλά και για το σύνολο της ομάδας.
Οι θεραπευτικές ομάδες είναι συνήθως μικτές, ανοικτής ροής και μακροχρόνιες. Συντονίζονται από 1 ή 2 σταθερούς θεραπευτές και έχουν σταθερή διάρκεια (90’ ή 120’, σύμφωνα με τον αριθμό των μελών της) και χρόνο συνάντησης σε εβδομαδιαία βάση. Κάθε ομάδα απαρτίζεται, κατά προσέγγιση, από πέντε έως οχτώ μέλη, τα οποία εντάσσονται σε αυτή με την προϋπόθεση ότι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους και αφού προηγηθούν μία σειρά ατομικών συνεδριών με το θεραπευτή, ώστε να έχει δημιουργηθεί μια ισχυρή θεραπευτική σχέση μεταξύ τους και να γίνει μια εκτίμηση της κατάστασης, του αιτήματος αλλά και του ιστορικού του θεραπευόμενου.
Οι θεραπευτικές ομάδες βασίζονται στη συστημική προσέγγιση με έμφαση στο σημαντικό ρόλο των οικογενειακών σχέσεων.
Δουλειά του ψυχοθεραπευτή είναι να φροντίζει διαρκώς η θεραπευτική ομάδα να είναι ένας ασφαλής χώρος, όπου άνθρωποι με διαφορετικές ιστορίες και διαφορετικά αιτήματα για βοήθεια θα ωφεληθούν από τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση, ώστε να σχετίζονται με τους ανθρώπους στη ζωή τους εκτός ομάδας, με τρόπο που να τους ικανοποιεί και να καλύπτει τις ανάγκες τους.
Κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής ομάδας κάθε μέλος έχει δικαίωμα να μιλήσει για οποιοδήποτε θέμα το απασχολεί, χωρίς να υπάρχουν περιορισμοί ή απαιτήσεις γύρω από αυτό, αλλά πάντοτε με βάση αυτό που επιθυμεί το ίδιο το μέλος. Καθώς τα μέλη, με τη διευκόλυνση των θεραπευτών, κατά τη θεραπευτική διεργασία μοιράζονται τις σκέψεις και τα συναισθήματα που ανακύπτουν μέσα στη θεραπευτική ομάδα, αποφεύγοντας την κριτική και τις συμβουλές προς τα άλλα μέλη, λαμβάνουν χώρα βασικές θεραπευτικές διαδικασίες της ομάδας, όπως είναι το μοίρασμα/ο σχολιασμός και η ανάλυση από τα μέλη αυτού που γίνεται στο «εδώ και τώρα» της διεργασίας. Οι θεραπευόμενοι, αναστοχαζόμενοι τις αφηγήσεις των άλλων μελών της ομάδας, ωφελούνται από την ομαδική διεργασία, ακόμα και όταν οι ίδιοι δεν μιλάνε για το δικό τους πρόβλημα.
Η διάθεση για συμπαράσταση στο πρόβλημα του άλλου, αλλά και η έλλειψή της, η ενσυναίσθηση και η αδιαφορία, η ταύτιση αλλά και η πλήρης αντίθεση, η λεκτική επικοινωνία αλλά και η σιωπή αποτελούν σήματα που εκπέμπονται από το κάθε μέλος ή και από όλη την ομάδα προς όλη την ομάδα για κάποιο λόγο.
Η αρχή της εμπιστευτικότητας είναι θεμελιώδης για τη λειτουργία της ομάδας. Από την πλευρά των θεραπευτών ισχύουν οι δεσμεύσεις που αφορούν και την ατομική συμβουλευτική/ψυχοθεραπεία (δεοντολογία). Τα μέλη της ομάδας αναμένεται να μην μοιράζονται προσωπικές πληροφορίες άλλων μελών με άλλα άτομα ή και μεταξύ τους, εκτός ομάδας. Εάν θέλουν να μοιραστούν με σημαντικούς ανθρώπους τους, εκτός ομάδας, κάτι από τη θεραπευτική διαδικασία θα πρέπει να το κάνουν με τέτοιο τρόπο, που να μην διακυβεύεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο το δικαίωμα κάθε μέλους για εχεμύθεια.
Η θεραπευτική ομάδα δεν είναι ένας χώρος ανάπτυξης κοινωνικών και φιλικών σχέσεων. Τα μέλη της ομάδας είναι χρήσιμο να μην αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις εκτός ομάδας. Εάν ωστόσο κάτι τέτοιο συμβεί, οφείλουν να το φέρουν για συζήτηση στην ομάδα. Επίσης, δεν επιτρέπεται η σύναψη ερωτικών σχέσεων μεταξύ των μελών της ίδιας θεραπευτικής ομάδας.